Баг: Мах идэштэн
Овог: Мийнхэн
Статус:
Ховор зүйл
Таних шинж:
Биеийн урт 106 см, сүүлний урт 24 см, чихний урт 9.9 см, биеийн жин 21.6 кг.
8-р сарын сүүлээр эр ногуул 7.5 кг орчим жинтэй болно. Эмэгчин биеэр арай бага.
Бусад зүйл шилүүснээс биеэр том, мөч урт, зэгзгэрдүү, тавхай том. Бор саарлаас
шаргалдуу зүстэй. Чихний үзүүрт урт шовх хар өнгийн цацаг үстэй. Сүүл богино,
үзүүр нь хар.
Тархац,
байршил нутаг: Норвеги, Швейцариас Төвдийн өндөрлөг хүртэл өргөн уудам
нутагт тархсан байдаг. Евразийн шилүүсний зүйлд хамаарах боловч хязгаарлагдмал
тархацтай. XIX зууны сүүлчээр Алтайн өмнөх говьд шилүүс байгаа тухай болон Атас
ууланд харсан гэсэн мэдээлэл байна. Өмнөговь, Алтайн өвөр говийн хад чулуутай нүцгэн,
намхан уулс, толгодоор байршиж, тэдгээрийн хоорондох хөндийг гатлан гөрөөлнө.
1950-иад онд А.Г.Банников Тостоос Атас хүртэлх бүх уулсаар шилүүс ердийн
тархацтай гэж тэмдэглэсэн байв. Говийн их дархан цаазат газрын А хэсэг, түүний
хил залгаа нутагт 1981-1987 онд говийн шилүүсний бие, мөр үзсэн, агнасан,
амьтан барьж идсэн сэг зэм олдсон гэсэн нийт 44 цэг тэмдэглэж, Алтайн өмнөх
говьд шилүүс ихэнх уулс, аараг толгод, бэлийн сайр садарга, бут сөөгт тал,
уулсын хоорондох хотгор хоолой говьд тааралдана.
Амьдралын
онцлог: Баянбүрд, задгай ус, булаг шандын хавьд бараг байнга нутаглаж
зулзагалж, бүл 2-3 толгойгоор үзэгддэг. Ихэвчлэн шөнийн идэвхтэй ч эзгүй говь,
цөлд өдөр ангуучлан явах нь тохиолдоно. Говийн шилүүс голдуу 2-3-аараа нийлж ан
хийнэ, туршлагатай хашир нь эхэлж довтолно. Хар сүүлт, зээр, бөхөн, аргаль
хонь, янгир ямаа, туулай, хахилаг, ногтруугаар хооллож, тэдгээрийн байршлыг
дагаж нутаглана. Хар сүүлт зээрийн усанд ирэх жим дээр отож, эсвэл идээшилж
байхад нь сайх, бут, бартаа даган мярааж, ойртоод гэнэт үсрэн дайрч барина.
Жижиг мэрэгчид иднэ. Гэрийн ямаа олонтаа барих, нялх ботго, муур, тугал идсэн
тохиолдол бүртгэгдсэн. Ороо хөөцөө 2-3 сард болж, дунджаар 69 хоног хээлээ
тээж, ихэвчлэн 2 ногуул төрүүлнэ. Говийн шилүүс 7 дугаар сарын 20 орчмоос үүрнээс
холдож ногуулаа дагуулан бүл сүргээр явж, ан авд сургаж эхэлнэ.
Тоо толгой, хомсдох шалтгаан: Нутгийн иргэд хавх, буугаар олонтаа агнана, ялангуяа
гэрийн мал, ямаа идсэн бол мөх хөөж заавал агнахыг хичээнэ. Монгол Алтайн
нурууны өвөр бэл Баянбулаг хавийн 600 км2 талбайд 10 сар хүртэл 9 шилүүс
агнасан байжээ. Гантай жил зээр, гөрөөс, ногтруу алс нүүдэллэж, туулай
ховордоход идэш эрж, арзгар хад чулуу, хайргат говиор тэнэсэн шилүүсний тавхай
хагарч урагдан цус алдаж, үхэж хорогддог тохиолдол бий. Устаж болзошгүй зүйл.
Хамгаалсан
байдал: Монгол улсын Засгийн газрын 2012 оны 7 дугаар тогтоолын хавсралтад
ховор амьтнаар, Ховор, ховордсон амьтан, ургамлын зүйлийг олон улсын хэмжээнд
худалдаалах тухай конвенцийн II хавсралтад тус тус бүртгэв.
Хамгаалах арга хэмжээ: Говийн шилүүсний тархац, тоо толгой, экологи, биологийн
онцлогийг судлан тогтоох, тархац нутгийг тусгай хамгаалалттай нутгийн сүлжээнд
нэмж хамруулах, хамгаалалтыг сайжруулах, уул уурхайн үйл ажиллагаатай холбоотой
үүсч болзошгүй амьдрах орчин доройтохоос сэргийлэх, дүйцүүлэн хамгаалах арга
хэмжээ авах, удмын санг хадгалах.
Та аялал, амралтын талаарх илүү их мэдээ мэдээллийг ЭНД дарж аваарай.
lynx lynx isabellina Blyth, 1842
Carnivora
Felidae
Status: Rare species. Globally, according to the IUCN Red List categories and
Criteria, the species listed as-Least Concern; Regional evaluation-Near
Threatened.
Distribution and range: Norway, Switzerland, Tibetan Plateau. In
Mongolia: A.G Bannikov noted in 1950 that Lynx Ranged in all mountains from
Tost to Atas Mountains. Between 1981-1987 o=in the Great Govi A [Southern Altai
Govi], its neighboring territories 44 points were recorded where sightings of
lynx itself, paw prints, leftover off its prey carcasses, and it was hunted. In
Southern Altai Govi the species occur in most mountains, rocky hilltops, bush
woodlands, desert valley between mountains, rocky hilltops, bush woodlands,
desert valley between mountains. Belongs to Euroasian lynx species, but has
limited range.
Habitat: In Southern Altai govi the species occur in most mountains,
rocky hilltops, bush woodlands, desert valley between mountains. Oases, open
water source.
Population and threats: Locals often hunt them with traps, hunting riffles,
especially if their livestock was preyed on. In 600 sq km area near Bayanbulag
on southern slopes of the Mongolian Altai range until October 9 lynxes were
hunted. Threats include reduction in its prey base: in years with drought
partridges migrate away. There were cases of the animals in search of food
traveling long distances over sharp rocky hills, stony deserts, cracking their
paws open and bleeding out.
Conservation efforts: included in the Annex 1, Mongolian Government resolution
#7 [2012] “approval of the List of Endangered Animals” ; CITES, Annex II
Further action: Study of distribution, population size, ecological and biological charachteristics, include the distribution area within the National State Protected Area Network (NSPAN), improve
conservation efforts, prevent possible habitat degradation due to mining
activities, preserve gene pool.
Эх зохиол, мэдээ. 1. Blyth, 1842, 2.
Евроазийн шүлүүс, 2003. 3. Дуламцэрэн, 1970, 4. Монгол улсын Засгийн газрын
тогтоол, 2012, 5. Kristin Nowell and Peter jackson, 1996, 6. Дуламцэрэн, 1995,
7. Ладыгин,1900, 8. Банников, 1954, 9. CITES, 1991. Эх сурвалж: Монгол Улсын Улаан ном, 2013
