Баг.

Таних шинж: Бие урт гоолиг, толгойн хойт хэсэгт овгор байхгүй. Мөнгөлөг цагаан өнгөтэй, хар толбо үгүй. Загалмайн өргөс 35-54. Төгсгөлийн сүвийн сэлүүрийн салаалсан гуурсны тоо 10-12. Гэдэсний дагавар салбан 128-291.

Тархац, байршил нутаг: Байгаль нуурын савд тархсан. Монголд Хөвсгөл, Дархадын хотгорын Шарга, Хөгийн гол, Доод цагаан, Хармай нуур, Говийн Улаагчны Хар, Бага нууруудад нутагшин үржиж байна. Тавиад оны дундаас Хөвсгөл нуурт, наяад оны эхээр говийн Улаагчны Хар, Бага нуурт, наяад оны дундаас Дархадын хотгорын Доод цагаан, Хармай нуур, Шаргын гол, Хөгийн голд нутагшин идээшиж, 5-10 дахь үеийн 7-10 гаруй насны омоль тархан үржиж байна. Одоогоор агнуурын нөөцгүй. Монголд шинээр нутагшин үржиж байгаа.

Амьдралын онцлог: Монголд нутагшиж байгаа омоль зуны улиралд нуурын гүн хэсэг, булан тохойгоор тархан амьдарна. Намар орой бие гүйцсэн бодгалиуд үржлийнгүйдэлд орж, нуурын цутгал голуудад цугларна. Үржлийн бус цагаар Хөвсгөл, Улаагчны Хар, Бага, Хармай, Доод Цагаан нуурын гүнд амьдарна. Хамгийн томын жин 4200 гр, урт 60 гаруй см хүрнэ. Ихэнх бодгаль 30-40 гр жинтэй. 5-7 насандаа бие гүйцэж, үржилд ордог. Үржлийн хугацаа газар бүр харилцан адилгүй. Хөвсгөл нуурт IX сарын эхээс X сарыг дуустал цутгал голуудыг сүрэг сүргээрээ өгсөж, усны дулаан 2.0-1.4 хэм хүртэл буурахад, түрсээ шахдаг. Наснаас хамаарч гаргах түрс 15-120 мянган ширхэг буюу дунджаар 49.8 мянга хүрнэ. Үр тогтсон түрснээс 6-7 сарын дараа авгалдай төрнө. Залуу бодгаль ихэвчлэн хөвөгч амьтнаар, 5-аас дээш насных хөвөгч, ёроолын элдэв зүйлээр хооллоно.

Тоо толгой, хомсдох шалтгаан: Хөвсгөл, Хангайн өндөрлөг газрын нуур, голын эрс тэрс шинэ нөхцөлд дасан нутагшиж байгаа загасыг хууль бусаар агнаснаас нөөц хомсдож байна. Хөвсгөл нуурт нутагшуулсан бодгалийн үржих тааламжтай орчин хязгаарлагдмал учир ихээр хорогддог.

Хамгаалсан байдал: Монгол улсын Засгийн газрын 2012 оны 7 дугаар тогтоолын хавсралтад ховор амьтнаар бүртгэж, Монгол омуль – Coregonus autumnalis migratorius нэртэй 1997 оны Монгол улсын улаан номонд орсон, байршил нутаг Хөвсгөлийн байгалийн цогцолборт газарт хамрагдсан.

Хамгаалах арга хэмжээ: Тархац, нөөцийг тогтоох, хамгаалалтыг сайжруулах, зориудаар өсгөн үржүүлэх, сурталчилгаа хийх.

Та аялал, амралтын талаарх  илүү их мэдээ мэдээллийг ЭНД дарж аваарай.

Coregonus migratorius (Georgi, 1775)
Arctic Cisco
Salmoniformes-Salmonids
Salmonidae-Salmons, Salmonid fishes
Status: Rae species. In the Mongolian Red List of Fishes it was assessed as “Data Deficient”.

Distribution and range: Baikal Lake basin. In Mongolia: Rivers, including Sharga, Khog, and Dood Tsagaan and Kharmai Lake in the Darkhad Depression, Khuvsgul aimag; Ulaagchnii Khar and Baga Lakes in the Gobi. It has been found in Khovsgol Lake since the middle of 1950's, in Ulaachnii khar and Baga Lakes since the beginning of 1980th and In Dood Tsagaan and Kharmai Lakes and Sharga and Khog Rivers in the Darkhad Depression since the middle of 1980th. These lakes and rivers now have a population of 7-10 year-old and 5-10 generation of Cisco. The range of this species extended to Mongolia not long ago introducing the species in new places and thus population has not increased sufficiently to be harvested. Habitat: Not researched. Population and Threats: The species is adapting to the severe conditions of rivers and lakes at high altitudes in Khuvsgul and Khangai mountain areas where it has been introduced. Population is threatened by illegal fishing. The Khuvsgul Lake spawning area is limited and a habitat condition is poor causing high mortality. Conservation Measures: Harvesting of the species was prohibited since 1973. Included in the Mongol Cisco-Coregonus autumnalis migratorius”. Range of its distribution was included within Khuvsgul National Park. Further Action: Clarify with its classification; assess the distribution and population; develop breeding farms. Include in the legally binding document as rare species.

Эх зохиол, мэдээ: 1. Тугарина, Дашдорж, 1972, 2. Дулмаа, 1991, 1992, 1995, 3. БНМАУ-ын Улаан ном, 1987, 4. Монгол улсын улаан ном, 1997, 5. Mongolian Red List of Fish, 2011. Эх сурвалж: Монгол улсын Улаан ном, 2013